Trong tình yêu, mỗi người đều mang theo một kiểu gắn bó riêng, được hình thành từ những trải nghiệm trong quá khứ và cách họ cảm nhận về sự an toàn trong các mối quan hệ. Những kiểu gắn bó này, dù rõ ràng hay tiềm ẩn, không chỉ ảnh hưởng đến cách bạn yêu thương mà còn tác động sâu sắc đến sự hòa hợp với nửa kia. Việc hiểu rõ kiểu gắn bó của bản thân giống như việc bạn nắm trong tay một bản đồ dẫn lối, giúp xây dựng một mối quan hệ bền vững, thấu hiểu và trọn vẹn hơn. Tuy nhiên, nhiều người không nhận ra rằng, chỉ cần thay đổi cách nhìn nhận hoặc điều chỉnh hành vi phù hợp với kiểu gắn bó của mình, họ có thể chuyển hóa mối quan hệ từ những khúc mắc căng thẳng thành sự đồng điệu và gắn kết lâu dài. Điều này cũng giống như khi bạn cân nhắc kỹ lưỡng để đăng ký W88 – chọn đúng nền tảng, đúng cách tiếp cận là chìa khóa để đạt được thành công và niềm vui. Hãy cùng khám phá kiểu gắn bó của bạn để tìm hiểu xem nó đang ảnh hưởng như thế nào đến mối quan hệ của bạn và nửa kia nhé!
Kiểu gắn bó là gì? Có những kiểu gắn bó nào?
Phát triển và định hình từ giai đoạn đầu đời, cách mỗi người thể hiện sự gắn bó trong các mối quan hệ không phải là ngẫu nhiên mà được xây dựng dựa trên những trải nghiệm cá nhân, đặc biệt là sự tương tác với người chăm sóc chính trong những năm tháng đầu đời.
Theo thuyết gắn bó (Attachment Theory), do nhà tâm lý học người Anh – John Bowlby khởi xướng và sau này được Mary Ainsworth mở rộng, kiểu gắn bó của một người phản ánh sự an toàn hoặc bất an mà họ cảm thấy trong mối quan hệ với những người quan trọng xung quanh. Lý thuyết này chỉ ra rằng, gắn bó không chỉ là nhu cầu sinh lý, mà còn là nền tảng tâm lý sâu sắc định hình cách chúng ta yêu, tin tưởng và kết nối với người khác.
Cụ thể, có 4 kiểu gắn bó chính mà Bowlby đã mô tả: an toàn, lo âu, né tránh và lo âu – né tránh.
Các kiểu gắn bó không phải là tính cách cố định, mà là khuynh hướng được hình thành qua cách bạn học cách yêu thương và được yêu thương. Điều này có nghĩa là, dù bạn thuộc kiểu gắn bó nào, bạn hoàn toàn có thể nhận thức và điều chỉnh để cải thiện chất lượng mối quan hệ.
Đặc điểm của các kiểu gắn bó
Qua nhiều nghiên cứu về tâm lý học và hành vi, thuyết gắn bó đã được phát triển để giải thích cách mỗi người thiết lập, duy trì và phản ứng trong các mối quan hệ. Trong đó, nghiên cứu nổi bật của Bartholomew và Horowitz (1991) đã chia sự gắn bó thành bốn kiểu chính. Mỗi kiểu gắn bó không chỉ phản ánh cách bạn nhìn nhận bản thân và người khác mà còn là nhân tố quan trọng định hình chất lượng các mối quan hệ, đặc biệt là tình yêu đôi lứa.
1. Gắn bó an toàn (Secure)
Những người có kiểu gắn bó an toàn thường được xem là “bậc thầy” trong việc xây dựng các mối quan hệ lành mạnh. Họ có chỉ số trí tuệ cảm xúc (EQ) cao, giúp họ chuyển hóa cảm xúc một cách tích cực và mang tính xây dựng.
Đặc điểm chính:
- Biết cách thể hiện và nhận sự thân mật một cách tự nhiên và lành mạnh, tạo sự gần gũi mà không rơi vào tình trạng phụ thuộc hay cảm giác bị kiểm soát. Điều này giúp cả hai cảm thấy thoải mái và tự do trong mối quan hệ, duy trì sự độc lập mà không làm mất đi sự kết nối cảm xúc.
- Luôn giao tiếp một cách tích cực và thấu hiểu, thể hiện sự tôn trọng và hợp tác trong mỗi tình huống. Bạn không chỉ lắng nghe mà còn sẵn lòng chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của mình, từ đó xây dựng mối quan hệ dựa trên sự tin tưởng và tôn trọng lẫn nhau.
- Duy trì sự an tâm và cảm giác ổn định, dù bạn có ở một mình hay ở bên cạnh người yêu. Điều này giúp bạn tự tin và thoải mái với bản thân, đồng thời không gây áp lực cho đối phương trong mối quan hệ.
- Khi gặp phải khó khăn hoặc xung đột, thay vì đổ lỗi hay chỉ trích, bạn và nửa kia cùng tìm cách giải quyết vấn đề một cách hợp tác. Tập trung vào việc cải thiện tình hình và học hỏi từ những thử thách, giúp mối quan hệ phát triển bền vững và ngày càng mạnh mẽ hơn.
Người có gắn bó an toàn tạo ra môi trường yêu thương và ổn định, giúp nửa kia cảm thấy được tôn trọng và thấu hiểu. Họ biết cách xây dựng niềm tin và duy trì sự cân bằng trong mối quan hệ.
2. Gắn bó lo âu (Anxious-Preoccupied)
Kiểu gắn bó này thường đi kèm với sự bất an và lo lắng, khiến người trong cuộc luôn cảm thấy mối quan hệ của mình mong manh và dễ vỡ.
Đặc điểm chính:
- Luôn cảm thấy lo âu và thiếu an toàn, dễ bị chi phối bởi những suy nghĩ tiêu cực hoặc những giả định không có cơ sở. Những cảm giác này khiến bạn dễ rơi vào trạng thái căng thẳng và lo lắng trong mối quan hệ.
- Thường xuyên tìm kiếm sự đảm bảo từ đối phương, dẫn đến hành vi kiểm soát, ghen tuông, hoặc trở nên phụ thuộc quá mức vào nửa kia. Điều này có thể gây áp lực và làm mối quan hệ trở nên căng thẳng.
- Dễ bị tổn thương và dễ dàng khiến mọi thứ “bé xé ra to”, khiến các tình huống trở nên căng thẳng và khó giải quyết.
- Sợ hãi cảm giác cô đơn, luôn cảm thấy bất an và không thể yên tâm khi không có người yêu bên cạnh. Cảm giác này đôi khi tạo ra sự lệ thuộc và khó khăn trong việc duy trì sự độc lập trong mối quan hệ.
Hành vi lo âu và đeo bám có thể gây áp lực cho nửa kia, làm tăng nguy cơ xung đột. Những cảm xúc tiêu cực như ghen tuông và nghi ngờ có thể dẫn đến mất cân bằng và căng thẳng trong mối quan hệ.
3. Gắn bó né tránh (Dismissive-Avoidant)
Người có kiểu gắn bó né tránh thường đặt ranh giới rõ ràng giữa bản thân và người khác. Họ ưu tiên sự tự do và độc lập, đôi khi né tránh sự thân mật vì cảm thấy điều đó không cần thiết.
Đặc điểm chính:
- Có xu hướng tự lập và luôn muốn giữ sự độc lập cả về hành vi và cảm xúc, và thường tránh việc dựa dẫm vào người khác. Điều này giúp duy trì sự tự chủ nhưng cũng có thể gây khoảng cách trong các mối quan hệ gần gũi.
- Đặt mục tiêu cá nhân và sự nghiệp lên trên mối quan hệ tình cảm, khiến họ đôi khi ưu tiên công việc hoặc sở thích riêng hơn là thời gian bên người yêu.
- Tránh né sự thân mật và không thoải mái khi phải thể hiện cảm xúc sâu sắc. Họ thường cảm thấy không tự nhiên khi phải mở lòng hoặc thể hiện sự gần gũi về mặt cảm xúc với người khác.
- Gặp khó khăn trong việc cam kết lâu dài hoặc xây dựng mối quan hệ thân thiết, vì họ luôn giữ một khoảng cách nhất định để bảo vệ bản thân khỏi những sự ràng buộc cảm xúc. Điều này có thể khiến mối quan hệ thiếu đi sự sâu sắc và ổn định.
Sự xa cách và né tránh có thể khiến nửa kia cảm thấy bị lãng quên hoặc không được coi trọng. Dù mối quan hệ có thể duy trì trong ngắn hạn, nhưng thiếu sự gắn kết sâu sắc sẽ làm giảm tính bền vững.
4. Gắn bó lo âu – né tránh (Fearful-Avoidant)
Đây là kiểu gắn bó phức tạp nhất, thường xuất hiện ở những người từng trải qua tổn thương nghiêm trọng như bạo hành, bỏ rơi hoặc mất mát trong quá khứ.
Đặc điểm chính:
- Dù rất mong muốn sự thân mật và kết nối sâu sắc, nhưng nỗi sợ bị tổn thương lại tạo ra những xung đột nội tâm, khiến họ khó có thể hoàn toàn mở lòng.
- Thường xuyên nghi ngờ động cơ của người khác và cảm thấy thiếu an toàn trong mối quan hệ, dễ dàng bị lo lắng hoặc cảm thấy không chắc chắn về tình cảm của đối phương.
- Thích giữ khoảng cách với người khác, khó khăn trong việc chia sẻ cảm xúc và ít khi mở lòng, dẫn đến việc không dễ dàng xây dựng những mối quan hệ thân thiết.
- Các mối quan hệ thường không kéo dài lâu vì họ luôn ở trong tình trạng mâu thuẫn giữa khao khát được gần gũi và nỗi sợ hãi khi phải cam kết, khiến họ khó duy trì một kết nối lâu dài và sâu sắc.
Kiểu gắn bó này tạo ra những mâu thuẫn liên tục, khiến cả hai bên đều cảm thấy khó xử. Sự ngờ vực và xung đột nội tâm có thể làm giảm khả năng xây dựng mối quan hệ bền vững.
Các kiểu gắn bó tác động như thế nào đến mối quan hệ của bạn?
Mỗi kiểu gắn bó đều mang theo những nhu cầu và đặc điểm riêng biệt, tác động trực tiếp đến cách chúng ta xây dựng và duy trì mối quan hệ. Việc nhận diện và hiểu rõ sự khác biệt này không chỉ giúp bạn thấu hiểu chính mình mà còn tạo điều kiện để cả hai bên cùng cải thiện, từ đó giữ cho mối quan hệ bền lâu và hạnh phúc.
1. Mức độ cam kết
Cam kết là yếu tố thiết yếu để mối quan hệ có thể phát triển và bền vững. Nó không chỉ là lời hứa mà là sự đầu tư về thời gian, cảm xúc và năng lượng, sau khi đã cân nhắc kỹ lưỡng về cả bản thân lẫn đối phương.
Người có kiểu gắn bó an toàn thể hiện mức độ cam kết cao nhất. Họ coi trọng sự ổn định và sẵn sàng vượt qua thử thách để duy trì mối quan hệ, cam kết của họ thường đi kèm với sự đồng cảm, trách nhiệm và mong muốn xây dựng một tương lai lâu dài. Người có kiểu gắn bó né tránh thường gặp khó khăn trong việc duy trì cam kết, vì họ đặt mục tiêu cá nhân lên trên và dễ dàng chấm dứt mối quan hệ nếu cảm thấy nó cản trở sự tự do hoặc độc lập. Điều này có thể khiến đối phương cảm thấy không được trân trọng. Người có kiểu gắn bó lo âu thường cam kết quá nhanh, thường là vì cảm giác bất an và mong muốn giữ chặt đối phương, nhưng cam kết này có thể trở thành gánh nặng khi đi kèm với sự kiểm soát và kỳ vọng quá mức. Còn người có kiểu gắn bó lo âu – né tránh vừa khao khát cam kết nhưng lại sợ hãi nó, họ dễ tránh né hoặc làm suy yếu mối quan hệ khi cảm nhận sự gần gũi quá mức, tạo ra mâu thuẫn khó giải quyết.
2. Mức độ tin tưởng và ghen tuông
Sự tin tưởng là chìa khóa để duy trì một mối quan hệ lành mạnh, trong khi ghen tuông, nếu không được kiểm soát, có thể trở thành “liều thuốc độc” phá vỡ sự hòa hợp giữa hai người.
Mỗi kiểu gắn bó ảnh hưởng đến cách thể hiện sự tin tưởng và ghen tuông trong mối quan hệ. Người có kiểu gắn bó an toàn duy trì sự tin tưởng ổn định, ít ghen tuông và không cần sự bảo đảm liên tục từ đối phương, giúp mối quan hệ trở nên vững chắc. Ngược lại, người có kiểu gắn bó lo âu thường xuyên cảm thấy ghen tuông và dễ mất niềm tin vào nửa kia, đôi khi còn cố tình khiến đối phương ghen để kiểm chứng tình cảm. Những người có kiểu gắn bó né tránh ít khi thể hiện ghen tuông, không phải vì họ không quan tâm mà vì họ tránh bị ràng buộc cảm xúc, điều này đôi khi khiến đối phương cảm thấy họ thiếu sự quan tâm. Còn với những người có kiểu gắn bó lo âu – né tránh, sự mâu thuẫn giữa lo âu và né tránh dẫn đến hành vi khó đoán, họ có thể vừa nghi ngờ nửa kia, nhưng lại không muốn đối diện và giải quyết vấn đề.
3. Mức độ thân mật
Thân mật không chỉ là sự gần gũi về thể xác mà còn là khả năng kết nối cảm xúc sâu, là yếu tố quan trọng để xây dựng mối quan hệ bền vững. Để đạt được mức độ thân mật cao, cần bốn yếu tố: khả năng tìm kiếm và cho đi sự quan tâm, cảm giác thoải mái với chính mình và khả năng thương lượng trong mối quan hệ.
Người có kiểu gắn bó an toàn thường đáp ứng tốt các yếu tố này, giúp họ xây dựng sự thân mật dễ dàng trong mọi mối quan hệ. Người có kiểu gắn bó lo âu khao khát thân mật nhưng lại dễ bị bất an, dẫn đến hành vi kiểm soát và đeo bám. Những người có kiểu gắn bó né tránh khó xây dựng thân mật vì họ luôn giữ khoảng cách và không mở lòng. Còn người có kiểu gắn bó lo âu – né tránh thường rơi vào mâu thuẫn nội tâm, khao khát gần gũi nhưng lại sợ bị tổn thương, khiến họ giữ khoảng cách khi mọi thứ trở nên quá gần gũi.
Lời kết
Dường như những người thuộc kiểu gắn bó an toàn thường được xem là hình mẫu lý tưởng. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là những cặp đôi thuộc các kiểu gắn bó khác không thể xây dựng một mối quan hệ hạnh phúc và bền vững. Bằng cách nâng cao nhận thức về chính mình, học cách sẻ chia, nuôi dưỡng sự đồng cảm và không ngừng cải thiện bản thân, bất kỳ ai cũng có thể vượt qua những rào cản tính cách. Hạnh phúc không phải là một điểm đến chỉ dành cho những người hoàn hảo, mà là hành trình của sự thấu hiểu và trưởng thành cùng nhau.
